Şizofreniform Bozukluk

Olgu Sunumu: Genç ve Başarılı Avukat İyileşiyor

30 yaşında genç bir avukat olan Bay B. elleri kelepçelenmiş bir şekilde acil servise getirilmiştir. Üstü başı darmadağınık bir halde bağırmakta ve kendisini getiren polis memuru ile tartışmaktadır. Hastanın bazı sesler işittiği belirgindir, çünkü bunları yüksek sesle ve kavga eder tarzda ("Benden uzak durun- Yapmayacağım") yanıtlamaktadır; ancak sesleri duyduğunu inkar etmektedir. Bakışları aşın uyanlmış bir haldedir. Koridordaki alçak seslerden bile ürkmektedir. Öldürülecek olduğunu düşündüğünden kaçmasına izin verilmesi için yalvarmaktadır.

Bay B.'nin 3 ay öncesine dek bir sorunu olmamıştır. Hukuk fakültesinden mezun olduktan sonra itibarlı bir şirkette, yüksek maaşla işe başlamış ve nişanlanmıştır, insanlar Bay B.'yi biraz ters ve şikayetçi biri olarak tanımlasalar da, bu özellikleri mesleki ve sosyal yaşamını olumsuz etkilememiştir.

Yaklaşmakta olan felakete ilişkin bir işaret yokken, bir anda çöküş başlamıştır. Beklenmedik şekilde Bay B.'nin kız arkadaşı ilişkilerini sürdürmemeye karar vermiş ve birdenbire birlikte yaşadıkları daireden taşınmıştır. Hasta şaşırmış, çok öfkelenmiş ve kendisini çok üzgün hissetmiştir. Kız arkadaşını tekrar kazanabileceğine karar vermiş ve onun oturduğu evin ve çalıştığı işyerinin dışında "tesadüfi karşılaşmalar" yaratmaya başlamıştır. Kız kendisinden özel hayatına saygı göstermesini istediğinde, Bay B. kızın kendisini başak bir adam için terk ettiği fikrine kapılmış ve bu ihaneti yakalamak için onu izlemeye başlamıştır.

Çok geçmeden Bay B. yeni işinde sorunlar yaşamaya başlamıştır. Haftalar sonra sert bir şekilde uyanlmış ve işe devamını, zamanında gelmesini ve üretkenliğini iyileştirmesi söylenmiştir. Bunun sonucunda Bay B. patronuna aşın derecede içerlemiştir. Yavaş yavaş eleştirilme ve küçük düşürülme şekli zihnini meşgul etmeye başlamiştır.Amirinin alaycı yüzü gözünün önünden gitmez olmuştur. Bir hafta içinde Bay B. bir çok ipucunu ve kanıtı bir araya getirerek amirinin ve eski kız arkadaşının bir ilişkisi olduğu sonucuna varmıştır.

Bir erkek sesi, olasılıkla amirininki, Bay B.'nin düşüncesini desteklemekte, kendisiyle "tekerlek" ve "otuzbirci" diye alay etmektedir. Ses kendisine işi bırakmasını ve ki2 arkadaşını unutmasını emretmektedir. Bay B. ikisini de yapmayarak amirini mutlu etmemeye karar vermiştir. Çalışmaya ve akşamlan kız arkadaşını izlemeye devam etmiştir. îşyerindeki sekreterlerin soğuk su makinesine gittiklerinde kendisi hakkında entrika çevirdiklerine ikna olmuştur. Tüm şirket bu sırra ortaktır ve kendisine zarar verecek komplolar kurmaktadır. Hayatmın tehlikede olduğundan şüphe duymaya ve polis korumasına ihtiyacı olduğunu düşünmeye başlamıştır, bir silah satın almayı ve düşmanlanndan önce saldırıya geçmeyi düşünmüştür.

Bu süreç boyunca Bay B. kendisini masum bir kurban olarak görmüştür. Uykuları genellikle kabuslarla bölünmekte ancak uykuya dalmakta güçlük çekmemektedir. Kilo kaybetmemiştir ve vejetatif başka bir belirtisi olmamıştır. Duygulanımı öfke ve saldırganlık arasında değişkenlik göstermiştir. Zihni alışılmadık şekilde uyarılmaya açık ve aktiftir ancak kendisi aşın hareketli, aşın enerjik ya da açık ve içten olmamıştır. Düşüncelerinin biçimsel yönünde herhangi bir bozukluk görülmemiştir.

Hasta yatırılarak antipsikotikler ile tedavi edilmiştir. Haftalar boyu, yavaş gelişen iyileşmeden sonra psikotik belirtileri tamamıyla gerilemiş ve kısa bir süre yeniden işine dönebilmiştir.

Şizofreniform Bozukluk İçin Ayırıcı Tanı Kılavuzu

Şizofreniform Bozukluk kavramı DSM-III'e Şizofreni sınıflandırmasının öngördüğü prognozdaki değişkenliği azaltmak amacıyla eklenmiştir. Şizofreniform Bozukluk'un ortaya çıkışı aşağıdakiler dışmda Şizofreni'nin- ki ile aynıdır: 1) hastalığın en az 1, en çok 6 ay sürmesi gerekliliği ve 2) (görülebilmesine karşın) işlevsellikte bir bozulmanın gerekli olmaması. Bay B.'de hastalığın ortaya çıkışı bu ölçütlere uymaktadır. Çünkü belirtileri 4 ay sürmüş ve tedaviden sonra hızla düzelmiştir. ICD-lO'a (Dünya Sağlık Örgütü, 1992) göre bu tip kısa süreli durumlar Şizofreni'den farklı tanılandınlmamaktadır. DSM sisteminin Şizofreniform Bozukluk ile Şizofreni'yi ayırmasının temel nedeni prognoza ilişkin özelliktir. Bay B. gibi hastalığın kısa süreli olduğu kişilerde prognoz daha iyidir (örn. ilaca daha iyi yanıt, daha az kronikleşme, daha az negatif belirti, daha az dezorga- nizasyon belirtisi ve kötüleşme olasılığının daha düşük olması). Altı ay süreli Şizofreni ölçütleri ile uyumluluk daha kronik bir seyrin ve tedavi ye daha düşük yanıtın habercisidir. Şizofreniform Bozukluk tanısındaki güçlüklerden biri belirtiler kaybolana dek sürecin Şizofreni tanısını koyduracak kadar uzun olup olmayacağının bilinmemesidir. Bu yüzden belirtiler sürerken ve 6 ay dolmadan Şizofreniform Bozukluk yalnız bir ön tanı olarak konulur.

Bay B.'nin belirtileri, ani başlangıçlı olması ve Bay B.'nin hastalık öncesi sosyal ve mesleki işlevselliğinin iyi olması nedeniyle "îyi Prognostik Özellikleri Olan" şeklinde değerlendirilmiştir. îyi prognostik özelliklerin belirlenmesi önemlidir, çünkü belirtiler ne kadar ani başlangıçlı olursa, pozitif belirtiler negatif belirtilere göre ne kadar fazla olursa ve premorbid işlevsellik ne kadar iyi olursa, kişinin iyileşmesi ve hastalığın Şizofreni ölçütlerini karşılamaması olasılığı o kadar fazladır.

Eğer psikotik belirtiler 1 aydan kısa bir sürede düzelirse tanı Şizofreniform Bozukluk olarak konulmaz. Böyle bir süreç, belirtilerin en az bir gün ve 1 aydan daha kısa sürdüğü Kısa Psikotik Bozukluk olarak adlandırılır. Bu tip bir tanısal ayrımın yapılmasının sebebi gene prognoza dayalıdır. Çok kısa süreli psikotik dönemler yaşayan kişilerin prognozu genellikle iyidir.

Psikotik belirtiler sadece bir duygudurum sürecinde görülürse, tanı Psikotik Özellikli Duygudurum Bozukluğu olarak konulur. Bu değerlendirmenin yapılması güç olabilir, çünkü psikotik bireyler genellikle duygusal bir karmaşa içindedirler. Bu, ajite depresyon ya da irritabl mani ile kanştırılabilir.

Şizofreni ve Şizofreniform Bozukluk, sanrı dışındaki diğer psikotik belirtilerin varlığı ile Sanrılı Bozukluk'tan ayırt edilir. Bay B.'nin belirgin varsamlan olduğundan, tanıda Sanrılı Bozukluk dışlanmıştır.

Şizofreniform Bozuklukta Tedavinin Düzenlenmesi

Şizofreniform Bozukluk'ta akut belirtilerin tedavisi, Şizofreni'nin akut belirtilerinin tedavisi ile aynıdır. Tedavideki başlıca fark hastalık hakkındaki psikolojik eğitimde ve idame antipsikotik ilaç tedavisindedir.